Coraz więcej lokalnych społeczności posiada swoje pieniądze. Przyczyniają się one do wspierania miejscowego biznesu oraz poprawy jakości życia ludności.
Idea lokalnego pieniądza
Przetaczające się przez świat kryzysy finansowe, pogłębiające się nierówności społeczne, poszerzające się obszary ubóstwa, bezrobocie, niepokoje społeczne, korupcja, przestępczość, konflikty polityczne i wojenne są w dużej mierze dowodem na wadliwość systemu finansowego, w którym żyjemy. Oszustwa i machinacje walutowe służą transferowi bogactwa do niewielkiej grupy ludzi kosztem społeczeństw. Politycy często działają wbrew dobru własnego narodu sprzeniewierzając się swym obietnicom wyborczym. Dlatego na znaczeniu zyskuje idea alternatywnego, lokalnego pieniądza, niezależnego od polityków oraz sytuacji na krajowym i globalnym rynku finansowym, a przede wszystkim w sektorze bankowym, rynku długu, rynku walutowym czy giełdach papierów wartościowych i towarowych. Nie są mu jej przychylni ekonomiści głównego nurtu, banki centralne i politycy, natomiast zajmuje się nim ekonomia społeczna.
Emisje walut o zasięgu i przeznaczeniu lokalnym, jako pieniądza alternatywnego, były przeprowadzane już we wczesnym Średniowieczu. Waluty lokalne funkcjonowały też w koloniach amerykańskich. Jednak wraz z rozwojem industrializacji i centralizacji bankowości były zastępowane pieniądzem państwowym obowiązującym na terenie całego kraju. Mimo tego ludzie nie zapomnieli o idei lokalnego pieniądza, który zaczął zyskiwać na znaczeniu w ubiegłem stuleciu. Przyczyną tego zjawiska były dotkliwe kryzysy, w szczególności te z lat 1929-1933 w Stanach Zjednoczonych czy w Niemczech po I Wojnie Światowej.
Niewątpliwe korzyści
Waluta lokalna jest to komplementarny pieniądz, istniejący obok państwowego pieniądza, który ma moc nabywczą w obrębie określonej społeczności. Jako pieniądz alternatywny może być tworzony przez instytucje, korporacje, organy lokalne lub osoby prywatne. Pełni on funkcję miernika wartości i pośredniczy w wymianie towarów lub usług na określonym terenie. Nie jest on prawnym środkiem płatniczym, jak waluta narodowa, nie posiada wsparcia ani nie podlega ingerencji ze strony rządu i banku centralnego. Może przyjmować formę fizyczną w postaci bonów lub wirtualną, jako zapis w odpowiednim rejestrze informatycznym.
Zalet pieniądza lokalnego jest wiele: jest on bezodsetkowy, nie powoduje zadłużenia, inflacji a jego ilość jest dostosowana do potrzeb miejscowych przedsiębiorców i konsumentów – nie jest dowolnie kreowany, jak to czynią dziś banki. Nie może być on też transferowany poza swój region ani stanowić przedmiot spekulacji, która wypacza istotę i rolę pieniądza. Dzięki lokalnej walucie konsumenci poznają lepiej lokalne przedsiębiorstwa a te swoich klientów, wzrasta poziom integracji w danym środowisku i budowany jest kapitał społeczny.
Jak pokazała praktyka lokalny pieniądz jest skutecznym środkiem wspierającym miejscowe przedsiębiorstwa, przyczyniając się do zwiększenia liczby miejsc pracy, spadku bezrobocia, poprawy jakości życia oraz w konsekwencji aktywizacji i rozwoju regionu. Wielką zaletą waluty lokalnej jest fakt, że pozwala kapitałowi pozostać w regionie. Nie ulega wątpliwości, że system oparty na takiej walucie jest transparentny, odporny na manipulacje oraz tani w obsłudze.
Rosnąca popularność
Prekursorem lokalnych walut w Europie był austriacki Wörgl Schiling wprowadzony w 1929 roku w mieście Wörgl, jako panaceum na trudną sytuację ekonomiczną. Pieniądz ten posiadał ujemne oprocentowanie, co miało zachęcać do jego szybkiego wydawania. Staraniem banku centralnego Austrii po czterech latach waluta została zlikwidowana pomimo, że przyczyniła się do istotnej poprawy sytuacji ekonomicznej mieszkańców miasta. Bieda i bezrobocie wkrótce wróciły do miasta ale to już nie obchodziło władz centralnych.
W 1920 roku górnicze miasteczko Schwanenkirchen w Niemczech wprowadziło miejscowy środek płatniczy o nazwie Wära. Jednak jego los był również przesądzony, gdyż nie spodobało się to władzom centralnym. Powiodło się natomiast szwajcarskiej walucie WIR, utworzonej w 1934 roku, która funkcjonuje do dzisiaj.
Szacuje się, że obecnie na świecie funkcjonuje ponad 5 tysięcy lokalnych walut o różnym charakterze i ciągle przybywają nowe. A jeszcze w 1990 roku było ich raptem 100. Najwięcej tego rodzaju walut powstaje w Stanach Zjednoczonych. W Europie prym wiodą Niemcy, gdzie coraz częściej mówi się „Euro, nein danke”. W 2016 roku funkcjonowało tam 46 regionalnych i ponadregionalnych walut, przy czym większość wchodziła w skład organizacji Regiogeld.
W dobie ogólnoeuropejskiego kryzysu gospodarczego i finansowego waluty lokalne mogą przyczynić się do złagodzenia jego negatywnego wpływu na przedsiębiorstwa, społeczeństwa i strefę euro.
Polskie waluty lokalne
W 2014 roku pojawiła się w Kielcach idea zbudowania waluty lokalnej, której nadano jej nazwę DOBRY. Jak mówią jej twórcy jest to inicjatywa wspólnotowa na rzecz tamtejszej gospodarki. DOBRY jest komplementarnym środkiem transakcyjnym obok złotego i nie zastępuje go lecz funkcjonuje równolegle wspomagając miejscowe firmy i społeczność. Taki system waluty lokalnej intensyfikuje współpracę pomiędzy miejscowymi przedsiębiorstwami. Klienci dokonując zakupów w placówkach handlowych i usługowych będących uczestnikami systemu są nagradzani DOBRYMI, tzn. punktami lojalnościowymi, a jeden DOBRY stanowi równowartość jednego złotego.
W Kielcach utworzono również inną walutę lokalną – PIAST. Do systemu mogą przystąpić przedsiębiorcy, organizacje społeczne, jak również osoby nie prowadzące działalności gospodarczej. Przedsiębiorca uzyskuje dostęp do bazy klientów, którzy płacą lokalną walutą. Twórcy PIASTA wierzą, że przyczyni się on do poprawy koniunktury gospodarczej i zmniejszenia bezrobocia.
Także w Starachowicach w 2015 roku uruchomiono projekt podobnej waluty, funkcjonującej pod nazwą ZIELONY. System obejmuje trzy województwa: świętokrzyskie, małopolskie i mazowieckie. Celem emisji Zielonego jest budowa dobrych relacji biznesowych między lokalnymi firmami a w szczególności wykorzystywanie nadwyżek i zwiększenie sprzedaży. Projekt polega na tym, że przedsiębiorcy godzą się akceptować ZIELONEGO we wzajemnych transakcjach, nie rezygnując jednocześnie z waluty krajowej. Dla konsumentów przewidziano system lojalnościowy, który nagradza ich odpowiednimi rabatami za dokonywanie zakupów towarów i usług u lokalnych podmiotów uczestniczących w programie. Wystarczy pobrać na smartfon lub tablet aplikację i otworzyć konto w systemie Polskiej Waluty Lokalnej ZIELONY aby uzyskać dostęp do ofert firm, które nagradzają za zakupy. Jest to też osobista portmonetka służąca do rejestracji ZIELONYCH i kontroli obrotów.
Gmina Otwock zamierza wyemitować Markę Otwocką, która wspierałaby lokalnych przedsiębiorców, finansowała program Rodzina 500+ oraz pomagała osobom starszym otrzymującym niskie emerytury. Rada Otwocka zwróciła się do Ministerstwa Finansów z wnioskiem o opodatkowanie waluty wg stawki 3 proc. w skali roku.
Jak pokazała praktyka obroty firm uczestniczących w programach lokalnych walut są coraz wyższe. Zyskują na tym także konsumenci, płacąc taniej za towary i usługi a kapitał pozostaje na miejscu. Dowodzi to, że wprowadzenie lokalnej waluty sprzyja rozwojowi regionu i poprawie jakości życia miejscowej społeczności.