Prezes UOKiK jest centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów.
Czytaj także: Frankowicze przegrali przed sądem. Jaka jest ich obecna sytuacja?
Do zadań Prezesa UOKiK należy przeciwdziałanie praktykom ograniczającym konkurencję i naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, stosowaniu niedozwolonych postanowień wzorców umów, antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków. Prezes wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
W skład Urzędu wchodzi Centrala w Warszawie, delegatury Urzędu w Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu. UOKiK posiada laboratoria wykonujące badania produktów spożywczych, paliw, zabawek, produktów włókienniczych i innych produktów nieżywnościowych.
Prezes UOKiK może zlecić Inspekcji Handlowej przeprowadzenie kontroli lub realizację innych zadań należących do zakresu jego działania.
Czytaj także: GetBack: NIK weźmie pod lupę KNF, UOKiK i GPW
UOKiK a Ochrona konkurencji
Prezes UOKiK chroni konkurencję poprzez:
- zwalczanie praktyk ograniczających konkurencję;
- zwalczanie praktyk polegających na nadużywaniu pozycji dominującej;
- kontrolę koncentracji;
- monitorowanie pomocy publicznej.
W celu zapobiegania nadużywaniu pozycji dominującej na rynku oraz tworzenia antykonkurencyjnych porozumień (karteli) są prowadzone postępowania antymonopolowe. Antykonkurencyjne porozumienia są to uzgodnienia między przedsiębiorcami, których celem lub skutkiem jest eliminowanie, ograniczenie lub zniekształcenie konkurencji. Polegają one w szczególności na zmowach cenowych, przetargowych, porozumieniach służących podziałowi rynków. Postępowania antymonopolowe mogą zakończyć się nakazem zaprzestania praktyki ograniczającej konkurencję a także karą finansową dla przedsiębiorcy w do wysokości 10% rocznego obrotu przedsiębiorstwa.
Czytaj także: Kryzys zaufania na polskim rynku kapitałowym
Kontrola koncentracji przedsiębiorców ma na celu zapobieganie powstaniu podmiotu dominującego na rynku lub umocnienia jego dominacji, którego siła rynkowa zagrażałaby konkurencji lub ją eliminowała. W tym celu badane są duże transakcje przejęć i połączeń oraz analizowany ich potencjalny wpływ na rynek.
Zamiar koncentracji podlega obowiązkowi zgłoszenia, jeżeli łączny światowy obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 1 mld euro lub 50 mln euro na terytorium Polski.
W przypadku, gdy badana praktyka rynkowa może mieć wpływ na obrót handlowy pomiędzy państwami członkowskimi Prezes UOKiK wszczyna postępowanie antymonopolowe w ramach Unii Europejskiej na podstawie Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Prezes UOKiK monitoruje i opiniuje projekty pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom w ramach programów pomocowych oraz decyzji indywidualnych przed ich wysłaniem do Komisji Europejskiej. Bada przy tym ich potencjalny wpływ na konkurencyjność rynku.
Ochrona zbiorowych interesów konsumentów
Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów stanowią bezprawne działanie przedsiębiorcy, które są szkodliwe dla określonej grupy lub nieograniczonej liczby osób. Mogą one polegać na:
- stosowaniu wzorców umów, które zostały uznane za niedozwolone,
- naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji,
- praktykowaniu nieuczciwych praktyk rynkowych lub czynach nieuczciwej konkurencji,
- proponowaniu konsumentom nabycia produktów i usług finansowych, nieadekwatnych do ich możliwości lub potrzeb.
UOKiK prowadzi postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorców umów za niedozwolone, tj. niezgodnych z prawem, dobrymi zwyczajami i godzących w interesy konsumentów (klauzule abuzywne). Jeśli umowa, którą konsument już podpisał, zawiera niedozwolone postanowienia to – zgodnie z definicją określoną w kodeksie cywilnym – nie wiążą one konsumenta z mocy prawa. W tej sytuacji konsument ma prawo zwrócić się do przedsiębiorcy o zmianę umowy, a jeżeli spotka się z odmową, może zwrócić się do sądu powszechnego o uznanie dane postanowienie za niewiążące lub zawiadomić prezesa UOKiK o podejrzeniu stosowania przez przedsiębiorcę niedozwolonego postanowienia wzorca umowy.
UOKiK prowadzi rejestr klauzul abuzywnych – jest on opublikowany na stronie internetowej Urzędu oraz podlega ciągłej aktualizacji.
Jeżeli z zebranych informacji wynika szczególnie uzasadnione podejrzenie stosowania przez konkretnego przedsiębiorcę praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, która może spowodować znaczne straty lub niekorzystne skutki dla szerokiego kręgu konsumentów Prezes UOKiK może nakazać zaprzestania prowadzenia przez przedsiębiorcę takich działań, a także nałożyć karę finansową do wysokości 10% rocznego obrotu. Prezes UOKiK może też wydać publiczne ostrzeżenie konsumenckie, zamieszczając je między innymi na stronie internetowej Urzędu.
Bezpieczeństwo produktów
UOKiK czuwa nad bezpieczeństwem produktów znajdujących się na rynku oraz zarządza systemem monitorowania i kontroli jakości paliw. O wprowadzanych na rynek produktach niebezpiecznych czy nieodpowiedniej jakości paliw informuje Inspekcja Handlowa, konsumenci oraz odpowiednie organy państw członkowskich UE.
Jeżeli Prezes UOKiK stwierdzi, że dany produkt stwarza zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów może zakazać producentowi lub dystrybutorowi wprowadzenia produktu na rynek lub zobowiązać go do: oznakowania produktu ostrzeżeniem o zagrożeniu, ostrzeżenia konsumentów, wyeliminowania zagrożenia, wycofania produktu z rynku lub wycofania produktu od konsumentów poprzez odkupienie za cenę, po jakiej go nabyli, bez względu na stopień zużycia. Produkty uznane za niespełniające wymagań bezpieczeństwa są wpisywane do „Rejestru produktów niebezpiecznych”, publikowanego na stronie internetowej UOKiK. Na przedsiębiorcę, który wprowadzi takie produkty na rynek może zostać nałożona kara pieniężna w wysokości do 100 tys. zł.
Każdy konsument może zgłosić Prezesowi UOKiK pisemne zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
Zobacz także: Komisja Nadzoru Finansowego