Pół roku temu polskim rynkiem dzieł sztuki wstrząsnęła informacja o sprzedaży obrazu Stanisława Wyspiańskiego za 4,366 mln zł. Obraz „Macierzyństwo”, pobił na aukcji dzieło Jana Matejki „Zabicie Wapowskiego”, za które zapłacono 3,7 mln zł. Takie sumy mogą robić wrażenie. Czy warto zainteresować się polskim rynkiem dzieł sztuki?
Potencjał sztuki
Jeden z najbardziej rozpoznawalnych obrazów Wyspiańskiego pierwszy raz pojawił się na aukcji w 2007 roku. Wówczas osiągnął cenę 620 tys. zł. W ciągu ostatnich 10 lat, jego cena wzrosła prawie sześciokrotnie. Czy taki wynik aukcji pokazuje duży potencjał inwestycyjny polskiej sztuki? A może świadczy to jedynie o grupie koneserów, którzy uwielbiają polskie dziedzictwo?
W sztukę warto inwestować. Sumy za jakie są kupowane dzieła sztuki mówią same za siebie. Światowym rekordzistą jest obraz Leonarda da Vinci, obraz zatytułowany „Salvator Mundi” czyli „Zdobywca Świata”. Przedstawia on Chrystusa. Co ciekawe, został wystawiony za 100 milionów dolarów, jednak cena ostateczna osiągnęła poziom 450 milionów dolarów. Niezwykłe sumy pieniędzy osiągają dzieła Pabla Picasso, Jacksona Pollocka czy Willema de Kooning, a ich wartość wciąż rośnie.
Czytaj także: Faksymile, starodruki i księgi jubilerskie
W sztukę inwestuje się od dekad, ale czy ta tendencja utrwala się na polskim rynku?
Wszystko wskazuje na to, że polska sztuka ma potencjał. Jednak eksperci wskazują, że dzieł tak ogromnej rangi jak „Macierzyństwo” jest niewiele w obiegu. Owszem, na aukcjach możemy odnaleźć prace Juliusza i Wojciecha Kossaka, Leona Wyczółkowskiego czy Wojciecha Fangora. Ale również Agaty Bogackiej lub Wilhelma Sasnala. Ogromne możliwości drzemią sztuce współczesnej. Jej odpowiednia promocja, może jeszcze bardziej rozbudzić branżę kolekcjonerską.
Działalność polskich galerii
W 2017 r. w Polsce działalność prowadziło 341 galerii sztuki. W porównaniu z rokiem wcześniejszym nastąpił wzrost o 1,8%. Jak podaje GUS galerie sztuki zorganizowały w kraju 4,2 tys. wystaw, które zwiedziło 4,4 mln osób.
Większa cześć galerii sztuki należy do sektora publicznego (60,4%), w ramach którego dla większości podmiotów organizatorem były jednostki samorządu terytorialnego. W rękach prywatnych jest 39,6% galerii sztuki.
Najwięcej galerii sztuki znajduje się w województwie małopolskim bo aż 60, wpływa na to specyfika regionu i stolica województw Kraków, od lat kojarzone jako ważniejszy ośrodek artystyczny w kraju. Jak podaje GUS – 34,0% ogółu galerii sztuki prowadziło działalność w województwach małopolskim i mazowieckim gdzie znajduje się 56 obiektów. Kolejnymi województwami z największą liczbą galerii są województwa śląskie (42) i łódzkie (40). Najsłabiej wypadają województwa opolskie (2) i lubuskie (4), ale również wschodnia ściana Polski.
Na przestrzeni ostatnich lat, liczba galerii sztuki wahała się między 337 w 2013 roku a 341 w 2017 roku. Podobnie wyglądała sytuacja z liczbą organizowanych wystaw. W 2017 roku odbyło się ich 4,2 tys. w porównaniu z 2013 rokiem kiedy było ich 4,3 tys. Średnio 1 galeria sztuki w Polsce zorganizowała 13 wystaw w minionym roku.
Galerie sztuki według województw. Stan w dniu 31 XII 2017 r.
Struktura wystaw w galeriach sztuki
Najliczniejszą grupę stanowiły wystawy krajowe (87,5% ogółu), które odwiedziło 82,0% wszystkich zwiedzających. Jedynie ponad 10% wystaw to wystawy zagraniczne i międzynarodowe.
Czytaj także: 10 różnic między inwestowaniem w kolekcje, a inwestowaniem tradycyjnym
Największe polskie domy aukcyjne
Desa Unicum
Jednym z największych firm aukcyjnych w Polsce to DESA Unicum, której historia sięga 1950 roku. Wówczas zostało utworzone Państwowe Przedsiębiorstwo Desa, którego nazwa stanowi skrót os Dzieła Sztuki i Antyki. W latach 50-tych firma była monopolistą na polskim rynku dzieł sztuki. Lata 70-te były okresem największego rozkwitu przedsiębiorstwa. Desa miała wówczas 17 galerii, 19 antykwariatów oraz 19 tzw. salonów mieszanych usytuowanych w mniejszych miastach, gdzie sprzedawano zarówno obiekty dawne, jak i współczesne.
W roku 1998 r. warszawska Desa została sprywatyzowana i połączona z Domem Aukcyjnym Unicum. Agencja Aukcyjna (z czasem Dom Aukcyjny) Unicum jako pierwsza w Polsce organizowała aukcje dzieł sztuki. Od czerwca 1988 roku, w ciągu 10 lat działalności, zorganizowała 95 licytacji, nie tylko sztuki, ale także okazów bibliofilskich oraz filatelistyki. Na aukcjach można odnaleźć prace wielkich polskich klasyków jak i najgorętsze nazwiska młodych artystów.
Ostatnią aukcja w Desie odbyła się 7 czerwca. Obrót aukcji „Sztuka współczesna: Klasycy awangardy po 1945” wyniósł 6 901 820 zł. Zostało wylicytowanych 68 dzieł. Na aukcji pojawiły się prace Wojciecha Fangora („M 46”, 1969 r. zakupione za 900 000 zł, „B 68”, 1965 r. zakupione za 640 000 zł), Jana Tarasina („Zapis początkowy”, 1991 r. sprzedany za 120 000 zł, „Deszcz”, 1964 r. sprzedany za 160 000 zł ), Zdzisława Beksińskiego (Bez tytułu, obraz z 1992 r. sprzedany za 110 000 zł, „P1”, 1999 r. sprzedany za 80 000 zł) czy Teresy Pągowskiej i Jerzego Nowosielskiego (obrazy wylicytowane za 160 000 zł).
Natomiast w czasie majowej aukcji École de Paris obrót aukcji wyniósł 6 625 346 zł (57 obiektów), takie kwoty mogą robić wrażenie. Najwyższe kwoty osiągnęły obrazy Mojżesza (Moise) Kislinga (Mona Luisa, 1952 r. wylicytowana za 660 000 zł, Akt leżący na czerwonym prześcieradle z 1929 r. sprzedany za 1 000 000 zł), Meli Muter (Martwa natura z butelką wylicytowany za 180 000 zł, Pejzaż przemysłowy. Widok z południa Francji, 1932 r. wylicytowany za 190 000 zł) czy Eugeniusza Żaka (Dziewczyna z mandoliną z 1924 r. za 600 000 zł).
Dane prezentowane przez Desa Unicum są obiecujące dla osób, które myślą o inwestowaniu w sztukę. W samym pierwszym półroczu 2017 roku Desa Unicum: wystawiła blisko 3000 obiektów na sprzedaż, zorganizowała 29 aukcji, osiągnęła wynik sprzedaży 36 mln złotych. W 2016 roku Desa Unicum wypracowała 70 mln zł wyniku, licytując 3863 obiekty na 57 aukcjach.
Dom Aukcyjny Polswiss Art
Kolejnym ważnym miejscem na polskiej mapie aukcyjnej jest Dom Aukcyjny Polswiss Art, który działa od 1990 roku. Cyklicznie organizowane są aukcje dzieł sztuki, w galerii prezentowa jest stała ekspozycja malarstwa dawnego i współczesnego. Organizowane są również wystawy czasowe wernisaże wybitnych artystów polskich.
Najbardziej spektakularnym osiągnięciem tego domu aukcyjnego ostatnich miesiącach jest sprzedaż takich obrazów jak „Portret damy w wieczorowej sukni” Meli Muter za 590 000zł, praca Magdaleny Abakanowicz pt. „Furgon II” za 650 000zł (gdzie cena wywoławcza wynosiła 450 000 zł) lub obraz Ryszarda Winiarskiego „Próba penetracji przestrzeni industrialnej(…)” za 550 000zł (gdzie cena wywoławcza wynosiła 350 000 zł).
Warto wskazać licytację z 6 marca 2018, kiedy to sprzedano obraz Jacka Malczewskigo „Autoportret – Życie i Śmierć” z 1916 roku wylicytowany za 1 200 000 zł (cena wywoławcza 800 000 zł) lub aukcję z 11 października 2016 roku, gdy sprzedano obraz „Tabor myśliwski w podróży” Józefa Brandta za 790 000 zł lub rok później obraz tego samego autora „Polowanie” również za 790 000 zł.
Również w 2017 roku sprzedano obraz kolejnego polskiego mistrza Józefa Chełmońskiego „Próba czwórki” za 1 550 000 zł (cena wywoławcza wynosiła 900 000 zł).
Agra Art
W 1989 roku został założony i prowadzony przez Zofię Krajewską-Szukalską dom aukcyjny Agra Art. Najczęściej na aukcjach pojawiają się prace malarstwa dawnego oraz sztuki współczesnej. Agra-art posiada również dużą internetową bazę archiwalnych notowań aukcyjnych, wraz ze zdjęciami oraz niezbędnymi informacjami o obrazach i ich cenach.
W tym domu aukcyjny został wylicytowany obraz Józefa Chełmońskiego ” Noc Księżycowa” za 2 135 800 Zł (cena wywoławcza wynosiła 1 800 000 zł) w grudniu 2017 roku. A przez długi okres czasu Agra Art mogła poszczycić się trzecim najdroższym wynikiem w historii domów aukcyjnych w Polsce przy sprzedaży obrazu Stanisława Wyspiańskiego „Portret rodziny Sternbachów” (sprzedany za 2 127 500 zł) w 2012 roku.
Do czołówki polskich domów aukcyjnych należy dołączyć Sopocki Dom Aukcyjny. Gdzie na aukcje wystawiane są przedmioty z takich dziedzin jak: malarstwo, rzemiosło artystyczne, biżuteria, filatelistyka, numizmatyka czy falerystyka. Posiada największą sieć galerii w Polsce: w Sopocie, Gdańsku, Warszawie i Krakowie. Organizuje około 30 aukcji oraz kilkanaście wystaw rocznie.
Jak również Dom Aukcyjny Rempex który działa od 1990 r. Przez ponad 20 lat działalności zorganizował około 500 różnego rodzaju aukcji dzieł sztuki i antyków oraz wystaw, w tym wiele aukcji specjalistycznych.