Założenie konta w banku, zakupy czy rejestracja w wypożyczalni aut elektrycznych – coraz więcej spraw da się załatwić nie wstając sprzed komputera. Z jednej strony, to szybkie i wygodne rozwiązanie. Z drugiej jednak, nie można zapominać o odpowiedniej ochronie naszych danych i dokumentów tożsamości.
Zakładając konto w jakimś serwisie internetowym, umożliwiającym np. zakup towarów czy usług, zazwyczaj musimy zweryfikować swoją tożsamość. W takich przypadkach coraz częstszą formą weryfikacji, stosowaną m.in. przez operatorów komórkowych czy instytucje finansowe, jest przesyłanie zdjęć (lub skanów) dokumentów tożsamości. To konieczne choćby, by móc korzystać z coraz popularniejszego w naszym kraju Revoluta. Podobnie rzecz się ma z wypożyczalniami aut czy skuterów elektrycznych. By używać tego typu aplikacji, trzeba przesłać zdjęcie prawa jazdy, potwierdzające nasze uprawnienie do kierowania pojazdami.
Choć takie praktyki mogą budzić obawy, przestrzegając kilku elementarnych zasad, jesteśmy w stanie odpowiednio zadbać o bezpieczeństwo naszych dokumentów tożsamości i danych osobowych.
Przede wszystkim, trzeba upewnić się, że zdjęcie lub skan naszego dowodu nie trafi w niepowołane ręce. Czyli musimy mieć pewność, że wysyłamy kopię dokumentu rzeczywiście w miejsce, gdzie chcemy założyć konto albo dokonać zakupu, a nie np. na adres mailowy podszywający się pod oficjalny adres danej firmy. Szczególnie trzeba być wyczulonym na podejrzane e-maile, które mogą trafić do naszej skrzynki. Lepiej dwa, a nawet trzy razy sprawdzić, czy adres strony nie jest fałszywy niż narazić się na to, że nasze dane trafią do oszustów.
Jeśli mamy taką możliwość, powinniśmy również ukryć wrażliwe dane. Chodzi tu o sytuacje, gdy skan dowodu jest potrzebny, by potwierdzić informacje, które wcześniej wpisaliśmy np. w formularzu. Wówczas można zamazać dane, które nie są niezbędne do weryfikacji naszej tożsamości czy świadczenia usługi, np. datę urodzenia czy numer dowodu osobistego. Można również, korzystając choćby z prostego programu do obróbki graficznej, na zdjęcie dokumentu nałożyć adnotację w stylu: „skan dowodu osobistego wyłącznie do użytku firmy X”.
Z kolei jak radzą redaktorzy serwisu Niebezpiecznik.pl, jeśli obraz dowodu ma być przesłany na odległość, powinno się to odbyć po zaszyfrowaniu pliku i przesłaniu hasła do niego osobnym kanałem. Ewentualnie klient powinien otrzymywać dostęp do specjalnego, odpowiednio zabezpieczonego serwisu, który umożliwia przesłanie skanu dokumentu.
Pamiętajmy także o tym, aby nie publikować zdjęć dowodu osobistego w internecie, na przykład na portalach społecznościowych. Zdecydowanie nie powinniśmy wstawiać tam także zdjęć naszych kart płatniczych czy kredytowych. Na takie okazje oszuści tylko czyhają.
Podobne środki bezpieczeństwa warto zachować nie tylko przy przesyłaniu zdjęć dokumentów online, ale też w sytuacjach, gdy nasz dowód osobisty chce zeskanować lub skserować choćby pracownik banku czy operatora komórkowego. Tu tez powinniśmy mieć możliwość dokonania odpowiedniej adnotacji na skanie lub kserze, odnośnie podmiotu, któremu udostępniamy dokument, czy też zamazania części danych.
Chroń swoje dokumenty nie tylko w sieci
Równie ważne, co ochrona własnej tożsamości i danych w internecie, jest także dbanie o dokumenty w „realu”. Zgubiony lub skradziony dowód osobisty może bowiem przysporzyć bardzo poważnych problemów, związanych choćby z wyłudzeniem kredytu na nasze nazwisko.
Dobra wiadomość jest taka, że Polacy coraz częściej zgłaszają w bankach (do systemu Dokumenty Zastrzeżone) utracone dowody tożsamości. Dzięki temu skuteczność zapobiegania wyłudzeniom kredytów na cudze nazwisko jest coraz wyższa, a sam proceder wyłudzenia staje się coraz bardziej ryzykowny dla przestępców.
Od 2015 roku liczba prób wyłudzeń kredytów w naszym kraju spada. Jak wynika z raportu „infoDOK”, w pierwszym kwartale 2018 roku podjęto jedynie 1278 prób wyłudzeń kredytów na łączną kwotę 99,1 mln złotych. A w tym samym okresie baza systemu DZ wzrosła o 28,7 tys. sztuk i zawierała łącznie ponad 1,8 mln dokumentów zastrzeżonych z powodu ich zagubienia lub kradzieży.
– Wzrost liczby zastrzeżeń = spadek przestępczości. Od 2003 roku ponad czterokrotnie wzrosła liczba zastrzeżonych dokumentów tożsamości, jednocześnie ponad trzykrotnie spadła liczba przestępstw związanych z posługiwaniem się dokumentami innej osoby. Od 2008 roku system DZ zablokował 75,7 tys. prób wyłudzeń kredytów o łącznej kwocie ponad 4,2 miliarda złotych – wylicza Dariusz Kozłowski, wiceprezes zarządu Centrum Prawa Bankowego i Informacji.
Co zrobić, gdy stracisz dokumenty?
Związek Banków Polskich – wspólnie z policją i Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji – rekomendują, aby zawsze w sytuacji utraty dokumentów tożsamości jak najszybciej zastrzec je w banku. Także, gdy dokumenty utraci osoba, która nie korzysta i nigdy nie korzystała z usług bankowych.
Krótka instrukcja, co trzeba zrobić:
1. Zastrzeżenie w systemie Dokumenty Zastrzeżone – w swoim banku lub w dowolnym banku przyjmującym zastrzeżenia także od osób niebędących jego klientami. Można to zrobić osobiście w oddziale bankowym. Część banków przyjmuje zastrzeżenia również telefonicznie, pod numerem +48 828 828 828 (tylko od własnych klientów, po zdalnej weryfikacji tożsamości). Można także skorzystać z konta na stronie www.bik.pl (tylko w sytuacji, gdy ktoś miał tam założone wcześniej konto na utracony dokument).
2. Powiadomienie policji – w przypadku, jeżeli dokumenty utracono w wyniku kradzieży.
3. Zawiadomienie najbliższego organu gminy lub placówki konsularnej i wyrobienie nowego dokumentu. Informacje dotyczące konieczności zawiadomienia organu gminy o utracie dokumentu znajdują się na stronach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Warto pamiętać, że trzeba zastrzegać nie tylko dokumenty tożsamości, ale także utracone karty bankowe. W Polsce jest ich ponad 30 milionów. Najłatwiej i najszybciej jest wykorzystać uniwersalny, międzybankowy System Zastrzegania Kart, dostępny pod numerem tel. (+48) 828 828 828. System działa na całym świecie, w systemie 24/7.