Główny Urząd Statystyczny (GUS) prowadzi badania koniunktury w podstawowych branżach polskiej gospodarki: przemyśle, budownictwie przemysłowym, handlu i usługach. Wyniki tych badań dostarczają informacji o sytuacji ekonomicznej Polski.
Metodyka badań
Przyjęty w Głównym Urzędzie Statystycznym sposób badania koniunktury jest spójny z metodologią zalecaną przez Komisję Europejską. W odróżnieniu od statystyki ilościowej takie badania opierają się na subiektywnych opiniach formułowanych przez zarządzających przedsiębiorstwami.
GUS prowadzi badania w formie ankiety, kierowanej do wybranych przedsiębiorstw. Pytania mają charakter jakościowy i dotyczą oceny bieżącej (część diagnostyczna) lub przyszłej sytuacji przedsiębiorstwa w danym zakresie (część prognostyczna). Są to pytania jednokrotnego wyboru, z trzema wariantami odpowiedzi. Zadaniem respondenta jest odpowiedzieć, czy sytuacja przedsiębiorstwa w stosunku do poprzedniego okresu w danym zakresie (np. popyt, produkcja, zapasy, zatrudnienie, sytuacja finansowa) „poprawia się”, „nie ulega zmianie” czy „pogarsza się”. W pytaniach prognostycznych respondenci odpowiadają, czy w określonym horyzoncie czasowym sytuacja w ich firmach: „poprawi się”, „nie ulegnie zmianie”, „pogorszy się” w stosunku do bieżącego okresu. GUS prowadzi badania koniunktury gospodarczej w przetwórstwie przemysłowym, budownictwie przemysłowym, handlu, usługach oraz inwestycjach w przemyśle i budownictwie.
Badanie koniunktury w przetwórstwie przemysłowym obejmuje 3 500 podmiotów przemysłowych i jest wykonywane z częstotliwością miesięczną. Dodatkowo, raz na kwartał zbierane są dane uzupełniające do informacji gromadzonych w systemie miesięcznym, a dwa razy w roku – dane na temat działalności inwestycyjnej tego sektora.
Badanie koniunktury w budownictwie przemysłowym obejmuje 5 000 jednostek prowadzących działalność budowlano-montażową i jest realizowane z częstotliwością miesięczną.
Badanie koniunktury w handlu jest przeprowadzane na próbie obejmującej ok. 9 500 jednostek prowadzących działalność handlową (ok. 5 200 podmiotów handlu detalicznego i ok. 4 300 podmiotów handlu hurtowego). Badanie prowadzone jest w oparciu o ankietę miesięczną.
Badanie koniunktury w usługach obejmuje 5 000 jednostek usługowych w sekcjach: transport i gospodarka magazynowa, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja, działalność finansowa i ubezpieczeniowa, działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, działalność profesjonalna, działalność naukowa i techniczna, działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, edukacja z wyłączeniem szkolnictwa wyższego, opieka zdrowotna i pomoc społeczna z wyłączeniem samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją z wyłączeniem instytucji kultury posiadających osobowość prawną, pozostała działalność usługowa (wg nomenklatury GUS sekcja S).
Wskaźniki proste
Otrzymane od respondentów odpowiedzi stanowią podstawę do obliczania zagregowanych wyników ogólnopolskich, odrębnie dla każdego pytania. W pierwszym etapie przeprowadza się sumowanie liczby wskazań na każdy z wariantów odpowiedzi: pozytywny (+), neutralny (=) i negatywny (–), zgłaszanych przez podmioty zaliczone do danej warstwy klasyfikacyjnej (np. małe przedsiębiorstwa produkujące artykuły żywnościowe). W drugim etapie określana jest struktura procentowa odpowiedzi. Prosty wskaźnik koniunktury jest obliczany, jako różnica między procentowym udziałem odpowiedzi pozytywnych (+) oraz procentowym udziałem odpowiedzi negatywnych (–). Wariant neutralny nie jest brany pod uwagę.
Prosty wskaźnik koniunktury przyjmuje wartości z przedziału od -100 do +100. Dodatnia wartość wskaźnika oznacza dobrą koniunkturę, zaś ujemna – koniunkturę złą. Wzrost wskaźnika oznacza poprawę natomiast spadek pogorszenie koniunktury z punktu widzenia badanych podmiotów.
Przy kalkulacji wskaźników koniunktury ogółem dla całego przemysłu, budownictwa, handlu i sektora usług, wyliczone wskaźniki proste dla określonej warstwy klasyfikacyjnej są ważone odpowiednimi wagami, określonymi na podstawie osiąganych przychodów ze sprzedaży.
Proste wskaźniki koniunktury mogą być wykorzystywane do konstrukcji złożonych wskaźników koniunktury. Oblicza się je, jako średnią arytmetyczną dwóch wskaźników prostych: z części diagnostycznej i prognostycznej ankiety.
Wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury przyjmuje wartości od –100 do +100, przy czym wartości poniżej zera są oceniane, jako negatywne (wskazujące na złą koniunkturę), a powyżej zera – jako pozytywne (wskazujące na dobrą koniunkturę).
Wyniki badania GUS prezentuje według: klas ilości osób zatrudnionych, działów PKD i województw.
Wskaźnik syntetyczny
Wskaźnik syntetyczny koniunktury gospodarczej w Polsce jest średnią ważoną wyrównanych sezonowo i zestandaryzowanych wskaźników wyliczonych dla poszczególnych sektorów gospodarki, przy czym uwzględnia się:
- dla przetwórstwa przemysłowego wskaźnik dotyczący poziomu zapasów (z odwrotnym znakiem), bieżącego portfela zamówień oraz przewidywanej produkcji – waga 50%;
- dla budownictwa wskaźnik dotyczący bieżącego portfela zamówień i przewidywanego zatrudnienia) – waga 6%;
- dla handlu detalicznego wskaźnik dotyczący przeszłej i przyszłej sytuacji przedsiębiorstwa (lub sprzedaży) oraz poziomu zapasów (z odwrotnym znakiem) – waga 6%;
- dla usług wskaźnik dotyczący ogólnej sytuacji jednostki, popytu w ostatnich trzech miesiącach oraz przewidywanego popytu – waga 38%.
Wskaźniki koniunktury GUS udostępnia co miesiąc na swojej stronie internetowej w elektronicznej publikacji „Koniunktura w przemyśle, budownictwie, handlu i usługach”.
